Wzory użytkowe
„Małe wynalazki” na duże potrzeby
I. Definicja wzoru użytkowego
Wzorem użytkowym, zwanym niekiedy potocznie „małym wynalazkiem”, jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.
Wzór użytkowy, podobnie jak wynalazek, powinien być rozwiązaniem technicznym, tzn. dotyczyć metody oddziaływania na materię – zarówno nieożywioną, jak i ożywioną – w celu zaspokojenia praktycznych potrzeb człowieka.
Wzorem użytkowym jest jednak tylko takie rozwiązanie techniczne, które odnosi się do materialnych przedmiotów trójwymiarowych o trwałej postaci. Trwała postać przedmiotu może się przejawiać:
- w przypadku przedmiotów jednolitych (jednoczęściowych) – w ich ukształtowaniu (np. butelka o kształcie ułatwiającym wlewanie zawartości)
- w przypadku przedmiotów składających się z wielu elementów (wieloczęściowych) – w ich budowie (fizycznym połączeniu poszczególnych elementów, np. ergonomiczne narzędzie ręczne) lub zestawieniu (konstrukcyjnym przestrzennym powiązaniu samodzielnych elementów zapewniającym ich logiczne współdziałanie, np. urządzenie, pojazd, okno i futryna)
Wzór użytkowy może dotyczyć również przedmiotu składającego się z części składowych, których położenie nie jest stałe, pod warunkiem że swoboda przemieszczania się takich części względem siebie nie jest dowolna, lecz wyraźnie określona funkcją samego rozwiązania.
Wzór użytkowy, podobnie jak wynalazek, uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki, przez który rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Nowość wzoru użytkowego ocenia się w skali światowej.
Wzór użytkowy jest uważany za rozwiązanie użyteczne, gdy pozwala na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.
II. Prawo ochronne na wzór użytkowy
Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym RP.
Szczególną kategorią prawa ochronnego na wzór użytkowy jest prawo ochronne zależne – prawo mające za przedmiot wzór użytkowy, z którego korzystanie wkracza w zakres prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem (wcześniejszego prawa ochronnego). W przypadku wzorów użytkowych (inaczej niż w odniesieniu do wynalazków) ustawodawca nie przewidział natomiast kategorii prawa wyłącznego dodatkowego.
Uprawniony z prawa ochronnego może wskazać, w szczególności przez stosowne oznaczenie na towarach, że wzór użytkowy korzysta z ochrony.